Familie opstellingen, systeem fenomenologisch werk
Wat is het en wanneer helpen ze jou bij jouw vraagstuk?
Een familieopstelling laat jou zien hoe jij wordt bewogen vanuit onbewuste patronen en dynamieken uit je familiesysteem. Wanneer je hier inzichten uit haalt, geeft een familieopstelling vaak ruimte voor een nieuwe beweging bij persoonlijke vraagstukken of patronen die steeds weer terugkeren.
Wat is een familieopstelling?
Familieopstellingen zijn een methode binnen het systemisch werk om snel inzicht te krijgen in de diepere oorzaken van een vraagstuk. De grondlegger van het systemisch werken was de Duitse psychotherapeut, filosoof, priester Bert Hellinger (1925-2019), die familieopstellingen eind jaren tachtig ontwikkelde tot een volwaardige methode.
Het systemisch werk gaat ervan uit dat we allemaal deel uitmaken van groepen en dat we binnen die groepen én binnen onszelf gedreven worden door onbewuste patronen en dynamieken. Een familie, maar ook een klas, een sportclub, een streek, een land, de samenleving: het zijn allemaal systemen in zichzelf.( Jung, Nagy e.a.). Met een opstelling wordt een ruimtelijk en visueel beeld van een systeem weergegeven. Dat gaat zeker niet alleen over personen in het systeem.
Het gaat vooral over de manier waarop onze families met de geschiedenis omgegaan zijn en hoe ze pijnlijke situaties overleefd hebben. Die manier van overleven van onze (voor)ouders is vaak de bron van patronen. En patronen worden vaak (onbewust) doorgegeven.In de familieopstelling onderzoek je met hulp van een systemisch begeleider persoonlijke vragen en patronen binnen een systeem. Door oordeel-loos te observeren en te exploreren, probeert de begeleider dynamieken zichtbaar te maken en ruimte te creëren voor een nieuwe beweging of verandering
Wanneer doe je een familieopstelling?
Wanneer je niet verder komt met steeds hetzelfde probleem of dezelfde vraag, is het belangrijk om te ontdekken waar dit probleem vandaan komt/ mee samenhangt. Omdat we nu eenmaal onlosmakelijk lid zijn van ons familiesysteem, ligt de oorsprong van veel van onze vragen in het familiesysteem. Verstrengeld in de onopgeloste trauma’s uit het verleden.
Een familieopstelling kan verbanden van vroeger en nu zichtbaar maken.
Dat kan een eye-opener zijn bij vraagstukken over:
- Relaties
- Opvoeding
- Ziekte
- Onverklaarbare gevoelens of gedachten
- Verslaving
- Conflicten
- Depressie
- Aanhoudende onrust
- Werk gerelateerde problemen
Deze methode kan veel betekenen voor hen die met diepe zielsproblemen kampen wat zich kan uiten in verslaving en psychiatrische problematieken.
Wat heb je nu precies aan een familieopstelling?
Een familieopstelling geeft nieuw perspectief. Niet alleen op de systeemdynamieken die jou hebben doen vastlopen, maar ook op die waar je juist in uitblinkt. Je ontdekt hoe jouw verleden en omgeving hebben bijgedragen aan wie jij nu bent. De opstelling en de begeleider helpt je nieuwe inzichten te krijgen waar in het systeem ruimte is voor verandering. Met die nieuwe blik kun je heel anders met je vraag omgaan dan je tot dan toe gedaan hebt.
In welke vormen kun je een familieopstelling doen?
werkvorm: In een familieopstelling stel je personen of elementen op die de persoonlijke vraag van de vraagsteller raken. Welke personen of elementen dat zijn, bepalen de begeleider en de vraagsteller samen. Door wat of wie zij gerepresenteerd moeten worden, bepaalt de vraagsteller. Je kunt de opstelling uitvoeren met representanten of met materialen.
Een familieopstelling met representanten
Een familieopstelling met representanten is een opstelling met personen die staan voor mensen of elementen die de vraag raken. De representanten kunnen praten, bewegen, elkaar aanraken. De vraagsteller geeft de gekozen representanten een plek in de ruimte. Onder begeleiding van een opsteller bewegen zij, uiten zij zich vanuit een een innerlijke gewaarwording en tonen zij zo verborgen informatie uit het familiesysteem.
Opvallend is dat iedereen lijkt te kunnen representeren. Zodra een representant is opgesteld, kan diegene voelen en verwoorden hoe zij of hij zich verhoudt tot de andere opgestelde elementen.
Een representant hoeft daarbij niets te weten over het systeem of het element dat zij of hij representeert. Je zou kunnen zeggen dat je als representant je lichaam en je zintuigen leent om de informatie op te pikken over het systeem waar de opstelling over gaat. Dat maakt een familieopstelling vaak een intense en indrukwekkende beleving, ook voor de representanten. En zeker niet onbelangrijk je ontwikkel je voelend vermogen, je intuïtie.
Een familieopstelling met materiaal
Je kunt een vraagstuk ook visueel maken met behulp van opstellingsmateriaal. Het is een laagdrempelige manier van opstellen, die een coach of systemisch begeleider vaak gebruikt om samen snel zicht te krijgen op het geheel en te zien wat speelt in de eerste onderbewuste laag. Het ligt nog dicht bij de psyche.
Je kunt werken met een tafelopstelling of met vloerankers. De begeleider stelt vragen, helpt jou bewegen binnen de opstelling en onderzoekt waar ruimte ontstaat.
Bij een tafelopstelling worden de betrokken personen en/of elementen uitgebeeld met een materiaal. Dat kunnen poppetjes zijn, maar het kunnen net zo goed steentjes, pennen, suikerklontjes of schelpjes zijn. De materialen worden op tafel opgesteld.
Een vloeropstelling kun je uitvoeren met gekleurde stukken stof, die allemaal voor een ander persoon of element staan. Of je gebruikt lege A4’tjes en schrijft erop welk vel wat representeert. De materialen worden op de vloer neergelegd, wat als voordeel heeft dat je als vraagsteller op verschillende plaatsen kunt staan om te voelen wat een plek met je doet.
Wat maakt een familieopstelling met materialen anders dan met representanten?
Een opstelling met materialen is een laagdrempelige manier voor een (eerste) familieopstelling. Praktisch gezien vraagt een opstelling met representanten om mensen, een locatie. Emotioneel vraagt het van de vraagsteller de bereidheid zich bloot te geven voor een groep. Een opstelling met materialen is vaak eenvoudiger en sneller te organiseren. Het kan voldoende zijn om verder te kunnen.
In een opstelling met representanten raak je echter wel een andere laag. Je geeft ruimte aan de beweging van het systeem, de deelnemers laten het ontstaan buiten het mentale om. In een opstelling met representanten voelen, bewegen en reageren zij zelf in de opstelling, in het veld van de familie en de veranderingen daarbinnen op dat moment. Dat maakt dat je een andere uitkomst kunt hebben uit beide vormen van opstellingen.
Zijn familieopstellingen gevaarlijk?
Zeker niet. Een professionele opstelling is niet gevaarlijk. Zolang de begeleider van de opstelling goed opgeleid is en weet wat hij of zij doet. Is dat niet het geval, dan kan een opstelling een verkeerd effect bereiken.
Een opstelling kan wel veel losmaken. Het maakt per definitie ruimte voor alles wat gezien wil worden – ook het negatieve. Realiseer je dat wanneer je een opstelling aangaat. Dat geldt voor de vraagsteller, maar ook voor de representanten. Je kunt als representant gevraagd worden voor een rol die jouw persoonlijke thema’s raakt.
Een familieopstelling voor je eigen vraagstuk
Bij een familieopstelling in privésessie doen we in 2 uur een eigen opstelling. De vraagsteller komt alleen. De opsteller (margreet slee) zorgt voor de aanwezigheid van 6 representanten. Een familieopstelling in privésessie biedt veel privacy en kost minder tijd dan het volgen van een workshop.
Bij persoonlijke systemische coaching maken we een afspraak van rond de 1,5 uur. Er zijn geen representanten aanwezig voor een opstelling. Je kunt samen met Margreet een opstelling doen met behulp van vloer- of tafelmateriaal, waardoor het vraagstuk visueel wordt gemaakt en doorleefd wordt.
Je kunt ook kiezen voor een workshop of tweedaagse/weekend familieopstellingen. Je kunt je eigen vraag inbrengen én ervaart de opstellingen van anderen. Je kunt ook uitgenodigd worden om representant te zijn in opstellingen van anderen. Dit zijn unieke ervaringen die een verdieping brengen in je eigen proces. Daarnaast leer je familieopstellingen beter doorzien en doorvoelen door de uitleg van de trainer en door het meemaken van opstellingen van anderen. Om bovenstaande redenen bevelen we je over het algemeen liever een workshop of tweedaagse aan in plaats van een 1-op-1-sessie.
Opleiding systeem fenomenologische opstellingen.
Wanneer je vanuit je professionele achtergrond interesse hebt in het leren begeleiden van familieopstellingen, kun je bij Integrale Psychiatrie Helvoirt een opleiding tot familieopsteller volgen. Ben je op het goede adres om deze methodiek je grondig eigen te maken.
Margreet Slee heeft als psychiater meer dan 40 jaar ervaring en als systeem fenomenologische opsteller al meer dan 20 jaar ervaring.
Een opleiding familieopstellingen dompelt je volledig onder in het systemisch fenomenologische werk. Je doet onder begeleiding van onze opleider(s) kennis, ervaring en inzicht op over de grondprincipes en de dynamiek in systemen. Je leert hoe je een familieopstelling kunt begeleiden en zo andere mensen kunt helpen in hun ontwikkeling. Kijk in de agenda voor workshops/ tweedaagse en meld je meteen aan. Of neem contact op met I.P.Helvoirt om afspraak te maken voor een familieopstelling .
Opstelling of lezing op locatie
Deze methode kan veel betekenen voor hen die met diepe zielsproblemen kampen wat zich kan uiten in verslaving en psychiatrische problematieken. Graag verspreid ik dan ook deze vorm middels bv een refereeravond of symposium om de dialoog en mogelijkheden verder te onderzoeken en om het te gaan gebruiken binnen de gezondheidszorg. Het kan in korte tijd veel inzicht en innerlijke rust creëren.
Mensen zijn altijd in ontwikkeling. Met elkaar, zonder elkaar. In families, in teams, in organisaties. Het systemisch bewustzijn geeft inzicht in het waarom van ons zijn en doen, de diepere achtergronden. Met familieopstellingen en organisatieopstellingen ontstaat ruimte voor beweging.
Margreet Slee
Integrale psychiatrie te Helvoirt en Arendonk(B)
Informatie:0031 (0)6 211 96 100
Tekst deels via het Hellinger instituut